Jaszczurki to fascynująca grupa gadów, która przyciąga uwagę ze względu na swoją różnorodność i unikalne cechy fizyczne. Przedstawiamy szczegółowy opis tych niezwykłych stworzeń, ich występowanie oraz zachowanie, które sprawia, że są one jednymi z najbardziej interesujących mieszkańców świata zwierząt.
Jaszczurki – czym się wyróżniają?
Jaszczurki, znane również jako Lacertilia, to grupa gadów łuskonośnych, która obejmuje zarówno czworonożne, jak i beznogie zwierzęta lądowe. Charakteryzują się wydłużonym ciałem, które zazwyczaj zakończone jest różnie wykształconym ogonem. Warto podkreślić, że wiele gatunków jaszczurek posiada zdolność autotomii, czyli odrzucenia ogona, co służy zmyleniu drapieżników.
Ich oczy wyposażone są w powieki, a mocne szczęki są w stanie miażdżyć pokarm. Jaszczurki mają diapsydalną czaszkę oraz pięciopalczaste kończyny, które u wielu gatunków uległy redukcji. Typowa jaszczurka ma ciało pokryte łuskami, a brzuszna strona jest osłonięta kilkoma wzdłużnymi rzędami tarczek. Są to zwierzęta jajorodne, choć liczba jaj zależy od gatunku oraz kondycji fizycznej samicy.
Gdzie można spotkać jaszczurki?
Jaszczurki występują niemal na całym świecie, z wyjątkiem Antarktydy. W Polsce żyje pięć gatunków, przy czym najczęściej spotykana jest jaszczurka zwinka. Jest to gatunek heliotermiczny, który preferuje siedliska nizinne, obejmujące murawy, tereny kamieniste, rumowiska skalne oraz siedliska ruderalne.
Jaszczurki zamieszkują również parki, ogrody działkowe, a także lasy sosnowe i mieszane. Są to zwierzęta, które można spotkać na różnych wysokościach – w Polsce do 1200 m n.p.m., w Alpach do 1500 m, a w Grecji nawet do 2000 m.
Jaszczurka zwinka
Jaszczurka zwinka (Lacerta agilis) jest najczęściej występującym gadem w Polsce. Osiąga długość ciała do 11 cm, a z ogonem do 28 cm. Samce w okresie godowym stają się jaskrawo zielone, co jest jednym z elementów ich zachowania godowego. Zwinka potrafi w obliczu zagrożenia odrzucić swój ogon, który później odrasta.
W Polsce wyróżniono trzy podgatunki jaszczurki zwinki: L. a. agilis, L. a. argus oraz L. a. chersonensis. Zwinka preferuje tereny nizinne, ale można ją również spotkać na wrzosowiskach, nasypach kolejowych oraz w zakrzaczonych i zadrzewionych łąkach.
Zachowanie jaszczurek – co warto wiedzieć?
Jaszczurki są aktywne za dnia i potrzebują słońca do prawidłowego funkcjonowania organizmu, ponieważ są zwierzętami zmiennocieplnymi. Rano wygrzewają się na słońcu, a po południu polują w niskiej trawie. W przypadku wysokich temperatur chowają się do wykopanych przez siebie norek. Są to zwierzęta terytorialne, które bronią swojego terytorium.
- Jaszczurki kopią nory do 5 cm pod ziemią, które mogą mieć długość nawet 8 m,
- Zmieniają nory co kilka tygodni, aby unikać drapieżników,
- Hibernują od października do marca lub kwietnia,
- Samce w okresie godowym przybierają jaskrawe barwy i toczą walki o samice.
Dieta i polowanie
Jaszczurki są oportunistycznymi drapieżnikami, które polują głównie na bezkręgowce. Ich dieta obejmuje owady, pająki, wije, ślimaki, a także małe żaby. Zwinki połykają małe ofiary, a większe chwytają i energicznie nimi potrząsają. W niektórych przypadkach mogą być nawet kanibalami.
Badania wykazały, że młode jaszczurki preferują jeden rodzaj pokarmu, podczas gdy dorosłe mają bardziej zróżnicowaną dietę.
Wyjątkowe cechy jaszczurek
Jaszczurki wyróżniają się specyficzną budową anatomiczną i fizjologiczną. Ich układ krążenia, oddechowy i nerwowy są przystosowane do życia na lądzie. Serce jaszczurek ma dwie przedsionki i jedną komorę, co umożliwia precyzyjne kierowanie krwi.
Układ oddechowy jaszczurek nie posiada oskrzelików, a wentylacja płuc odbywa się dzięki skurczom mięśni międzyżebrowych. Mózg jaszczurek jest bardziej rozwinięty niż u płazów, co czyni je wyjątkowo interesującymi stworzeniami w świecie gadów.
Autotomia ogona
Jedną z najbardziej fascynujących cech jaszczurek jest zdolność autotomii ogona. To mechanizm obronny, który pozwala na odrzucenie części ciała w celu zmylenia drapieżnika. Z czasem ogon jaszczurki odrasta, choć jego nowa wersja może różnić się od pierwotnej.
Podsumowanie
Jaszczurki to niezwykle ciekawe gady, które są szeroko rozpowszechnione na całym świecie. Ich unikalne cechy anatomiczne i zachowania sprawiają, że są one fascynującym obiektem badań. W Polsce najczęściej można spotkać jaszczurkę zwinkę, która jest jednym z najbardziej barwnych gadów w kraju. Zrozumienie tych niezwykłych stworzeń pozwala lepiej docenić różnorodność życia na Ziemi.
Co warto zapamietać?:
- Jaszczurki (Lacertilia) to grupa gadów łuskonośnych, charakteryzująca się wydłużonym ciałem i zdolnością autotomii ogona.
- W Polsce występuje pięć gatunków jaszczurek, z jaszczurką zwinką (Lacerta agilis) jako najczęściej spotykaną, osiągającą długość do 28 cm.
- Jaszczurki są zmiennocieplne, aktywne za dnia, potrzebują słońca do funkcjonowania i hibernują od października do marca/kwietnia.
- Ich dieta składa się głównie z bezkręgowców, a młode jaszczurki preferują jeden rodzaj pokarmu, podczas gdy dorosłe mają bardziej zróżnicowaną dietę.
- Jaszczurki mają unikalny układ krążenia i oddechowy, a ich zdolność do autotomii ogona jest mechanizmem obronnym, który pozwala na zmylenie drapieżników.
