Wróbel zwyczajny, znany również jako wróbel domowy, to jeden z najbardziej rozpoznawalnych ptaków na świecie. Jego obecność towarzyszy nam niemal wszędzie, gdzie żyje człowiek. Pomimo że jego liczebność w ostatnich latach ulega zmianom, nadal pozostaje istotnym elementem ekosystemów miejskich i wiejskich.
Charakterystyka wróbla domowego
Wróbel domowy (Passer domesticus) to niewielki ptak z rodziny wróbli (Passeridae), który zamieszkuje Europę, Azję oraz północną Afrykę. Jego wygląd jest dość niepozorny, ale łatwo go rozpoznać. Samiec wyróżnia się brązowym grzbietem z ciemniejszymi paskami i szarymi policzkami, a czarny śliniak na gardle dodaje mu charakteru. Samice mają szarobrązowe upierzenie, a młode przypominają samice, co ułatwia ich identyfikację.
Długość ciała wróbla wynosi od 16 do 18 cm, a rozpiętość skrzydeł dochodzi do 21,5 cm. Masa ciała tego ptaka oscyluje między 20 a 39 gramów. Warto dodać, że wróble domowe występują w licznych podgatunkach, z których Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny wyróżnia aż 12, co świadczy o ich różnorodności i zdolności adaptacyjnej.
Występowanie i zasięg geograficzny
Wróbel domowy pierwotnie zamieszkiwał półpustynie i stepy Półwyspu Arabskiego oraz Azji Mniejszej. Z biegiem czasu, wraz z rozwojem rolnictwa, rozszerzył swoje terytorium na obszary zamieszkałe przez człowieka. Dzisiaj jest obecny niemal na całym świecie, w tym w Ameryce Północnej, Południowej, Australazji i południowej Afryce.
W Polsce wróbel domowy był niegdyś jednym z najpowszechniej występujących ptaków. Współczesne badania wskazują jednak na spadek jego liczebności, choć nadal pozostaje jednym z liczniejszych gatunków lęgowych. Monitorowanie populacji w Polsce wykazało, że między 2013 a 2018 rokiem liczebność wróbli wynosiła od 6 264 000 do 6 856 000 par lęgowych, co plasuje go na trzecim miejscu po skowronku i ziębie.
Tryb życia i zachowanie
Wróble domowe świetnie adaptują się do życia w pobliżu ludzi, co czyni je ptakami synantropijnymi. Często można je spotkać w miastach, gdzie żywią się resztkami jedzenia oraz nasionami. Wróble żyją w niewielkich koloniach i są ptakami towarzyskimi, co pomaga im w przetrwaniu w trudnych warunkach miejskich.
Ich dieta składa się głównie z nasion roślin uprawnych oraz dzikich, ale nie gardzą również owadami, które stanowią ważny element diety szczególnie w okresie karmienia piskląt. Wróble są aktywne przez cały rok, a ich śpiew można usłyszeć niemal wszędzie.
Gniazdowanie i rozmnażanie
Okres lęgowy wróbla domowego trwa od lutego do września, choć w Europie najczęściej od kwietnia do sierpnia. W tym czasie ptaki te mogą wyprowadzić do trzech lęgów. Gniazdują w szczelinach budynków, pod dachówkami lub w odpowiednich budkach lęgowych, a także w ścianach gniazd innych ptaków, takich jak bociany czy czaple.
Gniazda wróbli są dość proste w konstrukcji, zbudowane z trawy, słomy i innych materiałów, a wyścielane piórami. Zniesienie najczęściej składa się z 6-7 jaj, które są inkubowane przez około 13-14 dni. Po wykluciu pisklęta pozostają w gnieździe przez 14-17 dni, a następnie są karmione przez rodziców przez kolejne 10-14 dni.
Ochrona i zagrożenia
Mimo że wróbel domowy jest uznawany przez IUCN za gatunek najmniejszej troski, jego populacja w niektórych regionach Europy, takich jak Wielka Brytania i Holandia, uległa znacznemu zmniejszeniu. W Polsce wróbel jest objęty ścisłą ochroną gatunkową, co oznacza, że wymaga ochrony czynnej, aby zapobiec dalszemu spadkowi liczebności.
Spadek liczebności wróbli w Europie jest wynikiem wielu czynników, w tym zmian w rolnictwie, urbanizacji oraz zanieczyszczenia środowiska. W niektórych przypadkach do zmniejszenia populacji przyczyniły się także kampanie zwalczania wróbli, które miały miejsce w przeszłości.
Zachowanie i dieta
Wróble domowe to ptaki o bardzo towarzyskim usposobieniu, żyjące w niewielkich stadach. Ich dieta jest zróżnicowana i obejmuje nasiona roślin uprawnych, takich jak pszenica i owies, ale także nasiona dzikich roślin, owady i różne odpady z gospodarstw domowych. Warto zauważyć, że wiosną wróble zjadają również pączki roślinne i kiełkujące liście.
Wróble są również znane ze swojej pomysłowości w zdobywaniu pożywienia. W miastach często odwiedzają fabryki i magazyny, gdzie szukają resztek pokarmu. Są to ptaki o szybkim, prostym lub falistym locie, a po ziemi poruszają się skacząc. Ich śpiew jest słyszalny przez cały rok, co czyni je jednym z najczęściej spotykanych ptaków w miastach.
Co warto zapamietać?:
- Wróbel domowy (Passer domesticus) to niewielki ptak o długości 16-18 cm i masie 20-39 g, występujący w Europie, Azji i północnej Afryce.
- W Polsce liczebność wróbli w latach 2013-2018 wynosiła od 6 264 000 do 6 856 000 par lęgowych, co czyni go jednym z najliczniejszych gatunków lęgowych.
- Okres lęgowy wróbla trwa od lutego do września, a ptaki mogą wyprowadzić do trzech lęgów w tym czasie.
- Wróble są ptakami synantropijnymi, żyjącymi w koloniach, które żywią się nasionami, owadami oraz resztkami jedzenia w miastach.
- Mimo statusu gatunku najmniejszej troski, wróbel domowy w niektórych regionach Europy zmniejsza swoją liczebność z powodu urbanizacji i zmian w rolnictwie.
